Właściwości barwiące nie są jedynym walorem błękitu metylenowego, gdyż jest on również bohaterem niejednej medycznej publikacji naukowej. Możliwe, że go nie znasz, ale jest to dość stary lek, dość mocno zakorzeniony w medycynie w leczeniu niektórych przypadłości. Obecnie szczególną uwagę przykuwają jego właściwości usprawniające pracę mózgu i odmładzające. 1) Czym jest błękit metylenowy? 2) Zastosowania błękitu metylenowego Wpływ na mitochondria Methemoglobinemia Leczenie Alzheimera i neurodegeneracji Działanie nootropowe Anti-aging Inne zastosowania 3) Status prawny i dostępność na rynku 4) Dawkowanie błękitu metylenowego 5) Skutki uboczne 6) Gdzie kupić błękit metylenowy? 7) Podsumowanie Czym jest błękit metylenowy?Błękit metylenowy (ang. methylene blue) jest barwnikiem, wskaźnikiem pH oraz farmaceutykiem wykorzystywanym w leczeniu malarii i methemoglobinemii, oraz badanym w aspektach neurologicznych. BM jest syntetycznym kationowym tri-heterocyklicznym związkiem, który zawiera centralny aromatyczny układ pierścieniowy tiazyny. Ta struktura pozwala mu przenosić zdelokalizowany ładunek dodatni przy neutralnym pH, co tłumaczy jego wysoki potencjał redukcji podobny do potencjału tlenu. W ustroju szybko konwertuje do błękitu leuko-metylenowego. Jego nazwa chemiczna to chlorek metylotioniny, a opracowany został już w 1876 roku, początkowo jako barwnik do tkanin. W celach medycznych zaczęto go badać w roku 1891. Znajduje się na liście podstawowych i najbardziej przydatnych leków, sporządzonej przez WHO. W postaci suchego proszku ma barwę ciemnozieloną, natomiast intensywny błękit pojawia się po kontakcie z wodą. Działanie błękitu metylenowego jest unikalne, gdyż nie jest wywoływane przez typowe interakcje z receptorami, a profil działania zmienia w zależności od błękitu metylenowegoPomimo względnie niedużego rozgłosu, chlorek metylotioniny ma nawet kilka potencjalnych zastosowań na mitochondriaBłękit metylenowy ma ciekawy wpływ na funkcjonowanie mitochondriów. Może przekierowywać elektrony w mitochondrialnym łańcuchu przenoszenia elektronów bezpośrednio z NADH do cytochromu c i skutecznie promując aktywność mitochondriów, jednocześnie bardzo efektywnie łagodząc stres oksydacyjny. Prosto mówiąc, efektywnie wspomaga proces oddychania komórkowego i usprawnia syntezę ATP. Co więcej, charakteryzuje się bardzo wysoką zdolnością do przenikania przez błony komórkowe, znacznie wyższą niż w przypadku innych przeciwutleniaczy wspomagających mitochondria, takich jak koenzym Q10 czy kwas alfa-liponowy. Stosowanie niskich dawek błękitu metylenowego chroni przed rozwojem degeneracji mitochondriów zarówno u ludzi, jak i w eksperymentalnych modelach chorób u stężenia BM będą na ogół bardziej skuteczne niż duże, w zakresie wspomagania efektów fizjologicznych w mitochondriach. W obecności optymalnego potencjału błony mitochondrialnej niskie stężenia BM sprzyjają dimeryzacji i redukcji, podczas gdy wysokie stężenia promują utlenianie i reakcję z endogennymi donorami elektronów, takimi jak dinukleotyd nikotyno-adeninowy (NADH) i fosforan dinukleotydu nikotyno-adeninowego (NADPH). Można zatem uznać, że błękit metylenowy jest flagowy przykładem działania zgodnie z koncepcją to choroba hematologiczna, w której znaczącą część hemoglobiny (z żelazem (II)) zastępuje methemoglobina (z żelazem (III)) i mocno zmniejsza się zdolność do uwalniania tlenu do tkanek. Najczęściej objawia się sinicą, a następnie dusznościami, zmęczeniem, bólem i zawrotami głowy. W skrajnych przypadkach może doprowadzić do śpiączki lub zgonu. Leczenie methemoglobinemii było jednym z pierwszych i najważniejszych zastosowań błękitu metylenowego. W tym przypadku jednak kluczowa jest dawka – o ile niskie dawki BM leczą methemoglobinemię, to wysokie mogą ją wręcz powodować. W leczeniu tej przypadłości błękit stosowany jest w formie preparatów do iniekcji ze strony producenta — Alzheimera i neurodegeneracjiBM z łatwością przekracza barierę krew-mózg i akumuluje się w tkance nerwowej. Jego działanie sprawdzano w badaniach z chorobą Alzheimera i innymi postaciami otępienia, z dobrymi efektami. Działanie neuroprotekcyjne polega na ochronie mitochondriów w komórkach układu nerwowego oraz na łagodzeniu stanu zapalnego w mózgu. Patologie dotykające mitochondriów uważane są za ważny czynnik predysponujący do rozwoju chorób neurodegeneracyjnych, w tym Alzheimera i Parkinsona. Przeciwdziałanie dysfunkcjom mitochondriów i redukcja stresu oksydacyjnego to ważne elementy kuracji tych chorób. Skuteczności błękitu w prewencji tych chorób dowiedziono w badaniach in vitro i in nootropoweJak już wyżej wspomniałem, błękit metylenowy działa neuroprotekcyjnie, a do tego poprawia pamięć i jest dobrze tolerowany przez pacjentów, więc bez wyrzutów można go nazywać lekiem nootropowym. Regularnie stosowany błękit korzystnie wpływa na proces konsolidacji pamięci, czyli przenoszenia pamięci krótkotrwałej w stosowany jest w sporych dawkach, błękit metylenowy ma też całkiem wyraźny wpływ na hamowanie aktywności monoaminooksydazy. To może nie oznacza stricte działania nootropowego, ale wzrost monoamin (szczególnie katecholamin) często towarzyszy substancjom działającym prokognitywnie. Poza tym wpływa też na zahamowanie innymi ze względu na umówiony wyżej wpływ na mitochondria, błękit metylenowy w mikrodawkach bywa stosowany, by zapewnić sobie dłuższą młodość. Pewne przesłanki sugerują też wpływ na odmładzanie skóry, co pozwala zachować świeżość nie tylko mózgu, ale i estetyki ciała. Zjawiska takie jak zmarszczki, przebarwienia, czy utrudnione gojenie ran, wynikają między innymi z nadmiernego stresu oksydacyjnego. Ze względu na wysoki potencjał przeciwutleniający błękitu metylenowego, sprawdzono w badaniu, jak wpływa na komórki skóry ludzi zdrowych i zmagających się z progerią (przedwczesne starzenie na podłożu genetycznym). Efekty pokazały, że błękit bardziej niż inne przeciwutleniacze (NAC, MitoQ i MitoTEMPO) stymulował proliferację fibroblastów i efektywniej spowalniał procesy starzenia komórek. Ponadto poprawiał żywotność skóry, promował gojenie się ran oraz zwiększał nawilżenie skóry i grubość skóry właściwej. Wpływał na ekspresję genów, powodując upregulację syntezy elastyny i kolagenu 2A1, dwóch niezbędnych składników dla zdrowej zastosowaniaBłękit metylenowy jest wykorzystywany w leczniczych preparatach dla ryb, by zapobiegać rozwojowi grzybów w akwarium. Wykazuje też działanie przeciwbakteryjne, jest wykorzystywany w infekcjach układu moczowego oraz w zatruciach czadem i prawny i dostępność na rynkuNa rynku światowym błękit metylenowy dostępny jest w preparatach leczniczych o nazwach Provayblue, Proveblue, Urolene blue i innych. Biodostępność drogą doustną jest dość kiepska, dlatego większość preparatów leczniczych jest w formie roztworów do zastrzyków. W Polsce jednak dostępność preparatów leczniczych w aptekach nie jest już tak szeroka. Łatwo dostępny jest za to w sklepach chemicznych w formie proszku, jednak nie do spożycia i nie do zastosowań leczniczych. Bywa często mylony z błękitem metylowym, nawet przez sprzedawców, którzy niekiedy nieświadomie, ale niesłusznie uznają te dwie nazwy za synonimy. W kwestii barwienia nie ma to dużego znaczenia, jednak miałoby, gdyby ktoś się decydował na spożywanie takiego produktu – gdy trafi się błękit metylowy, to nie wykazuje on właściwości biologicznych takich jak błękit metylenowy. Są też doniesienia o dość sporych ilościach zanieczyszczeń metalami ciężkimi w błękitach ze sklepów chemicznych, dlatego zakup takiego błękitu w celach spożywczych nie wydaje się optymalną decyzją, a być może wręcz ze strony producenta — błękitu metylenowegoBłękit metylenowy działa na zasadzie hormezy – efekty są mocno zależne od dawki, a więcej nie oznacza lepiej. Mikrodawki (w tym przypadku mierzone w mcg) mają działanie subtelne, ale niezwykle korzystne w ujęciu długofalowym, gdyż rewelacyjnie wspomagają podstawowe procesy jednak przejdziemy do rozmowy o dawkach mierzonych w dziesiątkach miligramów, to błękit rozszerza swój wachlarz działań o wyraźny wzrost monoamin, dzięki inhibicji monoaminoksydazy. Co jednak martwi, to zmiana wpływu na mitochondria, który przy takich dawkach jest już szkodliwy. Co więcej, w miligramowych ilościach błękit przestaje być antyoksydantem, a staje się pamiętać, że stosowanie dużych dawek może wpłynąć na barwę moczu, który stanie się zielony lub niebieski 😉 Podobnie wpływa na jamę ustną, również chwilowo może się zabarwić, co jest dość dokuczliwe. Problem jest dużo mniejszy i praktycznie niezauważalny przy stosowaniu mikrodawek, czyli < 100 mcg wspomniałem, że w leczeniu ( błękit metylenowy stosuje się głównie w iniekcjach dożylnych, ponieważ przyswajalność doustna jest względnie słaba. Osoby stosujące błękit off label w celach neuroprotekcyjnych zazwyczaj sporządzają roztwór wodny i aplikują go podjęzykowo, ponieważ przez śluzówkę przyswajalność jest dużo filmik instruktażowy, pokazujący jak przygotować roztwór błękitu uboczneMogą obejmować wzrost ciśnienia tętniczego, nudności i wymioty, rozkojarzenie, spłycenie oddechu. Ze względu na potencjał hamowania MAO, należy zachować szczególną ostrożność stosując równocześnie z lekami SSRI, SNRI, trycyklicznymi lekami przeciwdepresyjnymi i innymi inhibitorami MAO, gdyż mogłoby to doprowadzić do zespołu kupić błękit metylenowy?Preparaty apteczne są oczywiście na receptę i wymagają odpowiedniego wskazania medycznego, by je pozyskać. Co więcej, polskie apteki w standardzie już niestety nie mają leków z błękitem metylenowym do zastosowania neurologicznego i konieczny jest import docelowy. Jest za to w aptekach Mibalin — krople do oczu z błękitem metylenowym i lidokainą. Niektórzy decydują się zatem na zakup proszku błękitu metylenowego w sklepach chemicznych. Nie są to preparaty przeznaczone do spożycia, więc taki zabieg wykonywany jest zawsze na własną odpowiedzialność. Należy zachować też szczególną ostrożność, ponieważ niektórzy sprzedawcy traktują zamiennie błękit metylenowy i błękit metylowy, które barwią podobnie, jednak właściwości farmakologiczne mają diametralnie różne. Odróżnić je można niekiedy po barwie proszku, ten dobry jest zielonkawy, a zły dość poważnym problemem, może być potencjalne zanieczyszczenie metalami ciężkimi. Niestety nawet błękit w jakości farmaceutycznej może być zanieczyszczony arsenem, aluminium, kadmem, rtęcią i ołowiem. Tanie preparaty umiarkowanej jakości mogą mieć tych metali dość sporo – jakoś przemysłowa oznacza około 8-11% zanieczyszczeń. Szczególnie duże znaczenie ma to w przypadku, gdyby ktoś decydował się na przyjmowanie dawek z tego większego szybka migawka najważniejszych efektów:błękit metylenowy ma unikalne właściwości przeciwutleniające i hormetyczny wpływ na wspomaganie metabolizmu;niskie dawki błękitu wspomagają zachowywanie pamięci poprzez zwiększenie konsolidacji;poprawiające pamięć działanie błękitu metylenowego jest uzyskiwane pośrednio przez oksydazę cytochromu;lokalny wpływ błękitu metylenowego na funkcje mitochondriów jest zależny od aktywności;niskie dawki błękitu metylenowego zapobiegają neurodegeneracji wywołanej zaburzeniami ważnym elementem tego opisu jest informacja o działaniu na zasadzie hormezy i zależności efektów od dawki. O ile stosowanie błękitu metylenowego w niskich dawkach jest bezpieczne i bardzo korzystne, to wysokie dawki mogę nie tylko nie dawać lepszych efektów, ale i działać paradoksalnie, przy czym ujawniają się tez nowe mechanizmy działania. Najpoważniejszym problemem z błękitem wydaje się fakt sporych zanieczyszczeń surowców dostępnych na Tucker et al. „From Mitochondrial Function to Neuroprotection – An Emerging Role for Methylene Blue” Mol Neurobiol. 2018 Jun; 55(6): 5137– C. Rojas et al. „Neurometabolic mechanisms for memory enhancement and neuroprotection of methylene blue” Prog Neurobiol. 2012 Jan; 96(1): 32– Xiong et al. „Anti-Aging Potentials of Methylene Blue for Human Skin Longevity” Sci Rep 7, 2475 (2017).